LIFE Dergisi için yazdığım makale
OSMANLI İMPARATORLUĞU’NUN UNUTULMUŞ ADASI /ADAKALE
Bir çok şarkıya ve ezgiye konu olan Avrupa’nın en büyük akarsuyu ünvanına sahip Tuna Nehri Almanya da doğup 10 Avrupa ülkesinden geçip Karadeniz’e dökülür. Sanayi devrimi öncesinde Avrupa ülkeleri ile Rusya, İran ve Osmanlı devletleri arasındaki ticaret taşımacılığının büyük bölümü bu nehir üzerinden yapılmaktaydı. Tuna Nehri üzerinde ticaretin kontrol edildiği 160 dönümlük bir ada , asıl adı Caroline , Romence adı: Yeni Orşova bizim deyimimizle Adakale bulunmaktaydı.
Osmanlı İmparatorluğu Avrupa’ya yönelip Adakale’ye hakim olduktan sonra adanın yönetimini direkt İstanbul’ a bağlamış ve Ada yaklaşık 700-750 arası nüfusuyla hep Osmanlı tarafından yönetilmiş olup ayrıca resmi dili Türkçe olmuştur. Her uluslar arası antlaşmalar da unutulduğu için 500 yıl boyunca defalarca savaş, istila,işgal görmesine rağmen Adakale'ye 1924 e kadar İstanbul'dan nahiye müdürü ve kadı tayinine devam edilmiştir. Adakale ismi ulaşabildiğimiz resmi belgelerde belirtildiği üzere 1699 yılında imzalanan Karlofça Antlaşmasından sonra Osmanlı hakimiyetinde kalmasıdır.
Sonraki resmi kayıtta 1718 yılında sonuçlanan Pasarofça (Pojarevac) Antlaşması hükümlerine göre Osmanlılar bölgeyi terk etsin diye hüküm çıkarılmıştır .
1739 yılının Eylülü’nde Belgrad Antlaşması imzalanmasıyla Adakale yeniden Osmanlı İmparatorluğuna katılmıştır.
1867'de Adakale çevresindeki topraklarını Sırbistan'a bırakmış olsa da, nüfusu neredeyse tamamen Türk olan Adakale fiilen Osmanlı İmparatorluğu'na bağlı kalmıştır.
1878'de imzalanan Ayastefanos Antlaşması adadaki Osmanlı egemenliğine son verecektir , ancak birkaç ay sonra bu antlaşmanın yerini alan Berlin Kongresi'nde de Adakale yine unutulduğu için , Osmanlı İmparatorluğu, Adakale'ye bucak müdürü, kadı, öğretmen ve birkaç jandarma atamaya devam ve "felâketzede Rum ilinin münteha-yı hududu" olan Adakale'deki egemenliğini sürdürdü.
Osmanlı İmparatorluğunun son bulduğu Sevr Antlaşması’nda yine unutulunca da Adakale’de ki Türkler tarafından yönetilmeye devam etti.
Adakale 1923'te Lozan Antlaşması'yla resmen Romanya'ya verildi. 500 yıl boyunca Türklerin yaşadığı ada, Balkanlar'daki Osmanlı egemenliğinin hüzünlü ve zarif bir hatırası olarak 1970'lere kadar dayandı ve maalesef 1970'te yapılan barajın suları altında kaldı , halkı başka yere taşındı.
Adakale de yaşayan Türkler çeşitli yerlere yerleştirildikten sonrada ;Adakale nin kendine has tütünü, lokumu, balık ürünleri ile mistik kültürünü halen yaşatmaktadırlar. Ve halen Türkçe konuşmaktadırlar. Başka bir Tarihten Hikayeler ‘de görüşmek üzere Saygı ve Sevgiyle Kalın .
Metin BİLEK
19.06.2019
